माननीय राज्यसभा सदस्यों डॉ. अशोक कुमार मित्तल और डॉ. कनिमोझी एनवीएन सोमू सहित एक संसदीय प्रतिनिधिमंडल ने 10वें विश्व जल मंच में भाग लेने के लिए 19-21 मई, 2024 तक नुसा दुआ, बाली, इंडोनेशिया का दौरा किया है। विश्व जल मंच पानी के मुद्दों पर दुनिया का सबसे बड़ा आयोजन है, जो हर तीन साल में आयोजित किया जाता है। यह महत्वपूर्ण जल संबंधी चिंताओं को दूर करने में सामूहिक प्रगति को बढ़ावा देने के लिए प्रभावशाली निर्णय निर्माताओं और अंतर्राष्ट्रीय जल समुदाय को एक साथ लाता है। आईपीयू और इंडोनेशियाई प्रतिनिधि सभा 10वें विश्व जल मंच पर इस संसदीय बैठक का आयोजन कर रहे हैं।
यह दुनिया भर के सांसदों को पानी की कमी को संबोधित करने वाले कानून को बढ़ावा देने, स्वच्छ पानी तक पहुंच बढ़ाने पर संसदीय सहयोग में सुधार करने और वैश्विक सुरक्षा और समृद्धि के लिए पानी से संबंधित कार्यों को प्रेरित करने का अवसर प्रदान करता है। यह आयोजन जल-संबंधी चिंताओं पर सहयोगात्मक गतिविधियों को बढ़ाने, सूचना साझा करने, प्रथाओं और अनुभवों के आदान-प्रदान, नेटवर्किंग और साझेदारी निर्माण को बढ़ावा देने के लिए विश्व स्तर पर संसदों को एकजुट करता है।
पूर्ण सत्र (plenary session) के दौरान, डॉ. अशोक कुमार मित्तल ने पानी और जलवायु परिवर्तन के बीच अभिन्न संबंध पर जोर दिया और कहा कि पानी, जीवन का सार, हमारे दैनिक अस्तित्व, अर्थव्यवस्थाओं और हमारे ग्रह को बनाए रखने वाले पारिस्थितिक तंत्र के लिए महत्वपूर्ण है। हालाँकि, हमारी वैश्विक जलवायु में तेजी से हो रहे बदलाव से पानी की निरंतरता और उपलब्धता पर खतरा मंडरा रहा है।
ग्लोबल वार्मिंग और ग्लेशियर के पिघलने पर चिंता व्यक्त करते हुए, उन्होंने इस बात पर प्रकाश डाला कि बढ़ते तापमान वायुमंडलीय परिसंचरण पैटर्न को बदल रहे हैं, जिससे वर्षा में बदलाव आ रहा है, तूफान और बाढ़ जैसी गंभीर मौसम की घटनाएं हो रही हैं। ये घटनाएँ जल आपूर्ति के बुनियादी ढांचे को बाधित करती हैं और जल स्रोतों को प्रदूषित करती हैं।
उन्होंने जल संबंधी समस्याओं के समाधान में अंतरराष्ट्रीय साझेदारों द्वारा निभाई गई महत्वपूर्ण भूमिका को भी रेखांकित किया। उन्होंने भारत-गंगा बेसिन सहयोग और वैश्विक जलवायु समझौतों के माध्यम से नेपाल, बांग्लादेश और भूटान जैसे पड़ोसी देशों के साथ साझा जल संसाधनों के प्रबंधन में भारत की भागीदारी का उदाहरण दिया। जलवायु परिवर्तन पर संयुक्त राष्ट्र फ्रेमवर्क कन्वेंशन (यूएनएफसीसीसी) जैसे वैश्विक जलवायु समझौतों में भारत की भागीदारी जलवायु परिवर्तन पर सामूहिक कार्रवाई के प्रति इसकी प्रतिबद्धता को दर्शाती है।
विश्व जल मंच के पूर्ण सत्र के दौरान, डॉ. कनिमोझी एनवीएन सोमू ने राष्ट्रव्यापी वर्षा जल संचयन को प्रोत्साहित करने और जल संरक्षण में तेजी लाने के लिए भारत द्वारा की गई कई पहलों पर प्रकाश डाला, जिसमें जल जीवन मिशन, जल शक्ति अभियान, राष्ट्रीय जल मिशन, भारतीय नदियों को जोड़ना शामिल और बांध पुनर्वास और सुधार परियोजना। उन्होंने यह भी कहा कि 5334 चालू बड़े बांधों और लगभग 411 निर्माणाधीन बांधों के साथ, भारत दुनिया में तीसरे स्थान पर है।
जल कूटनीति, सहयोग और शांति के लिए विज्ञान विषय पर अपने भाषण में, डॉ. कनिमोझी ने पानी के असमान वितरण और प्रबंधन के बारे में चिंता व्यक्त की, जिससे कई क्षेत्रों में संघर्ष और तनाव पैदा हो गया है। उन्होंने कहा कि जल कूटनीति विज्ञान-आधारित समाधानों के माध्यम से सहयोग और शांति को बढ़ावा देने का एक शक्तिशाली उपकरण है।
उन्होंने प्रभावी जल कूटनीति पर अपने सुझाव साझा किए, जिसमें डेटा साझाकरण और पारदर्शिता, संयुक्त जल प्रबंधन परियोजनाएं, हितधारक भागीदारी, जलवायु परिवर्तन अनुकूलन, कानूनी और संस्थागत सुधार और समुदाय-संचालित पहल शामिल हैं।
Parliamentary Meeting Organized at the 10th World Water Forum by the Indonesian House of Representatives and Inter-Parliamentary Union
Jalandhar
A parliamentary delegation, including Hon’ble Rajya Sabha members Dr.Ashok Kumar Mittal and Dr. Kanimozhi NVN Somu, has visited Nusa Dua, Bali, Indonesia, from May 19-21, 2024, to participate in the 10th World Water Forum of the Inter-Parliamentary Union (IPU). The World Water Forum is the world's largest event on water issues, held every three years. It brings together influential decision-makers and the international water community to foster collective progress in addressing critical water concerns. The IPU and the Indonesian House of Representatives are organizing this parliamentary meeting at the 10th World Water Forum.
It provides an opportunity for lawmakers worldwide to promote legislation addressing water scarcity, improve parliamentary cooperation on increasing access to clean water, and inspire water-related actions for global security and prosperity. This event unites parliaments globally to enhance collaborative activities on water-related concerns, promoting information sharing, exchange of practices and experiences, networking, and partnership building.
During the plenary session, Dr. Ashok Kumar Mittal emphasized the integral relationship between water and climate change, noting that water, the essence of life, is crucial to our daily existence, economies, and the ecosystems that sustain our planet. However, the rapid changes in our global climate are threatening the continuity and availability of water.
Expressing concerns over global warming and glacier melting, he highlighted that rising temperatures are altering atmospheric circulation patterns, leading to changes in rainfall, and causing severe weather events like storms, hurricanes, and floods. These events disrupt water supply infrastructure and contaminate water sources.
He also underscored the significant role played by international partners in solving water-related problems. He cited examples of India’s participation in managing shared water resources with neighboring countries such as Nepal, Bangladesh, and Bhutan through the India-Ganga Basin Cooperation and global climate agreements. India's involvement in global climate accords such as the United Nations Framework Convention on Climate Change (UNFCCC) demonstrates its commitment to collective action on climate change.
During the plenary session of the World Water Forum, Dr. Kanimozhi NVN Somu highlighted several initiatives undertaken by India to encourage nationwide rainwater harvesting and accelerate water conservation, including the Jal Jeevan Mission, Jal Shakti Abhiyan, National Water Mission, interlinking of Indian rivers, and the Dam Rehabilitation and Improvement Project.
She also noted that with 5334 operational large dams and approximately 411 under construction, India ranks third in the world. In her speech on Water Diplomacy, Cooperation, and Science for Peace, Dr. Kanimozhi expressed concerns about the unequal distribution and management of water, leading to conflicts and tensions in many regions.
She stated that water diplomacy is a powerful tool for promoting cooperation and peace through science-based solutions. She shared her suggestions on effective water diplomacy, including data sharing and transparency, joint water management projects, stakeholder participation, climate change adaptation, legal and institutional reforms, and community-driven initiatives.
ਇੰਡੋਨੇਸ਼ੀਆ ਪ੍ਰਤੀਨਿਧੀ ਸਭਾ ਅਤੇ ਅੰਤਰ-ਸੰਸਦੀ ਸੰਘ ਦੁਆਰਾ ਆਯੋਜਿਤ 10ਵੇਂ ਵਿਸ਼ਵ ਜਲ ਫੋਰਮ 'ਤੇ ਸੰਸਦੀ ਮੀਟਿੰਗ
ਜਲੰਧਰ
ਮਾਨਯੋਗ ਰਾਜ ਸਭਾ ਮੈਂਬਰ ਡਾ. ਅਸ਼ੋਕ ਕੁਮਾਰ ਮਿੱਤਲ ਅਤੇ ਡਾ. ਕਨੀਮੋਝੀ ਐਨ.ਵੀ.ਐਨ. ਸੋਮੂ ਸਮੇਤ ਇੱਕ ਸੰਸਦੀ ਪ੍ਰਤੀਨਿਧਿਮੰਡਲ ਨੇ 19-21 ਮਈ, 2024 ਤੱਕ 10ਵੇਂ ਵਿਸ਼ਵ ਵਾਟਰ ਫੋਰਮ ਵਿੱਚ ਹਿੱਸਾ ਲੈਣ ਲਈ ਨੁਸਾ ਦੁਆ, ਬਾਲੀ, ਇੰਡੋਨੇਸ਼ੀਆ ਦਾ ਦੌਰਾ ਕੀਤਾ ਹੈ। ਵਰਲਡ ਵਾਟਰ ਫੋਰਮ ਪਾਣੀ ਦੇ ਮੁੱਦਿਆਂ 'ਤੇ ਵਿਸ਼ਵ ਦਾ ਸਭ ਤੋਂ ਵੱਡਾ ਸਮਾਗਮ ਹੈ, ਜੋ ਹਰ ਤਿੰਨ ਸਾਲ ਬਾਅਦ ਆਯੋਜਿਤ ਕੀਤਾ ਜਾਂਦਾ ਹੈ।
ਇਹ ਪਾਣੀ ਦੀਆਂ ਗੰਭੀਰ ਚਿੰਤਾਵਾਂ ਨੂੰ ਹੱਲ ਕਰਨ ਲਈ ਸਮੂਹਿਕ ਪ੍ਰਗਤੀ ਨੂੰ ਉਤਸ਼ਾਹਿਤ ਕਰਨ ਲਈ ਪ੍ਰਭਾਵਸ਼ਾਲੀ ਫੈਸਲੇ ਲੈਣ ਵਾਲਿਆਂ ਅਤੇ ਅੰਤਰਰਾਸ਼ਟਰੀ ਜਲ ਭਾਈਚਾਰੇ ਨੂੰ ਇਕੱਠਾ ਕਰਦਾ ਹੈ। ਆਈਪੀਯੂ ਅਤੇ ਇੰਡੋਨੇਸ਼ੀਆ ਦੇ ਪ੍ਰਤੀਨਿਧ ਸਦਨ 10ਵੇਂ ਵਿਸ਼ਵ ਜਲ ਮੰਚ 'ਤੇ ਇਸ ਸੰਸਦੀ ਬੈਠਕ ਦਾ ਆਯੋਜਨ ਕਰ ਰਹੇ ਹਨ। ਇਹ ਵਿਸ਼ਵ ਭਰ ਦੇ ਸੰਸਦ ਮੈਂਬਰਾਂ ਨੂੰ ਪਾਣੀ ਦੀ ਕਮੀ ਨੂੰ ਹੱਲ ਕਰਨ ਵਾਲੇ ਕਾਨੂੰਨ ਨੂੰ ਉਤਸ਼ਾਹਿਤ ਕਰਨ, ਸਾਫ਼ ਪਾਣੀ ਤੱਕ ਪਹੁੰਚ ਵਧਾਉਣ ਲਈ ਸੰਸਦੀ ਸਹਿਯੋਗ ਨੂੰ ਬਿਹਤਰ ਬਣਾਉਣ ਅਤੇ ਵਿਸ਼ਵ ਸੁਰੱਖਿਆ ਅਤੇ ਖੁਸ਼ਹਾਲੀ ਲਈ ਪਾਣੀ ਨਾਲ ਸਬੰਧਤ ਕਾਰਵਾਈ ਨੂੰ ਪ੍ਰੇਰਿਤ ਕਰਨ ਦਾ ਮੌਕਾ ਪ੍ਰਦਾਨ ਕਰਦਾ ਹੈ।
ਇਹ ਇਵੈਂਟ ਜਲ-ਸਬੰਧਤ ਚਿੰਤਾਵਾਂ 'ਤੇ ਸਹਿਯੋਗੀ ਗਤੀਵਿਧੀਆਂ ਨੂੰ ਵਧਾਉਣ, ਜਾਣਕਾਰੀ ਸਾਂਝੀ ਕਰਨ, ਅਭਿਆਸਾਂ ਅਤੇ ਤਜ਼ਰਬਿਆਂ ਦੇ ਆਦਾਨ-ਪ੍ਰਦਾਨ, ਨੈੱਟਵਰਕਿੰਗ ਅਤੇ ਭਾਈਵਾਲੀ ਬਣਾਉਣ ਲਈ ਵਿਸ਼ਵ ਪੱਧਰ 'ਤੇ ਸੰਸਦਾਂ ਨੂੰ ਇਕਜੁੱਟ ਕਰਦਾ ਹੈ। ਪਲੈਨਰੀ ਸੈਸ਼ਨ ਦੌਰਾਨ, ਡਾ. ਅਸ਼ੋਕ ਕੁਮਾਰ ਮਿੱਤਲ ਨੇ ਪਾਣੀ ਅਤੇ ਜਲਵਾਯੂ ਪਰਿਵਰਤਨ ਵਿਚਕਾਰ ਅਟੁੱਟ ਰਿਸ਼ਤੇ 'ਤੇ ਜ਼ੋਰ ਦਿੱਤਾ ਅਤੇ ਕਿਹਾ ਕਿ ਪਾਣੀ ਜੀਵਨ ਦਾ ਤੱਤ ਹੈ, ਜੋ ਕਿ ਸਾਡੇ ਰੋਜ਼ਾਨਾ ਦੇ ਬਚਾਅ, ਆਰਥਿਕਤਾ ਅਤੇ ਸਾਡੇ ਗ੍ਰਹਿ ਨੂੰ ਕਾਇਮ ਰੱਖਣ ਲਈ ਮਹੱਤਵਪੂਰਨ ਹੈ।
ਹਾਲਾਂਕਿ, ਸਾਡੇ ਗਲੋਬਲ ਜਲਵਾਯੂ ਵਿੱਚ ਤੇਜ਼ੀ ਨਾਲ ਬਦਲਾਅ ਪਾਣੀ ਦੀ ਸਥਿਰਤਾ ਅਤੇ ਉਪਲਬਧਤਾ ਨੂੰ ਖਤਰੇ ਵਿੱਚ ਪਾ ਰਹੇ ਹਨ। ਗਲੋਬਲ ਵਾਰਮਿੰਗ ਅਤੇ ਗਲੇਸ਼ੀਅਰ ਦੇ ਪਿਘਲਣ 'ਤੇ ਚਿੰਤਾ ਜ਼ਾਹਰ ਕਰਦੇ ਹੋਏ, ਉਨ੍ਹਾਂ ਨੇ ਉਜਾਗਰ ਕੀਤਾ ਕਿ ਵੱਧ ਰਹੇ ਤਾਪਮਾਨ ਵਾਯੂਮੰਡਲ ਦੇ ਸਰਕੂਲੇਸ਼ਨ ਪੈਟਰਨ ਨੂੰ ਬਦਲ ਰਹੇ ਹਨ, ਜਿਸ ਨਾਲ ਬਾਰਸ਼ ਵਿੱਚ ਬਦਲਾਅ ਹੋ ਰਿਹਾ ਹੈ, ਜਿਸ ਨਾਲ ਤੂਫਾਨ ਅਤੇ ਹੜ੍ਹ ਵਰਗੀਆਂ ਗੰਭੀਰ ਮੌਸਮੀ ਘਟਨਾਵਾਂ ਵਾਪਰਦੀਆਂ ਹਨ। ਇਹ ਘਟਨਾਵਾਂ ਜਲ ਸਪਲਾਈ ਦੇ ਬੁਨਿਆਦੀ ਢਾਂਚੇ ਨੂੰ ਵਿਗਾੜਦੀਆਂ ਹਨ ਅਤੇ ਪਾਣੀ ਦੇ ਸਰੋਤਾਂ ਨੂੰ ਪ੍ਰਦੂਸ਼ਿਤ ਕਰਦੀਆਂ ਹਨ।
ਉਨ੍ਹਾਂ ਨੇ ਪਾਣੀ ਨਾਲ ਸਬੰਧਤ ਸਮੱਸਿਆਵਾਂ ਦੇ ਹੱਲ ਵਿੱਚ ਅੰਤਰਰਾਸ਼ਟਰੀ ਭਾਈਵਾਲਾਂ ਦੁਆਰਾ ਨਿਭਾਈ ਗਈ ਮਹੱਤਵਪੂਰਨ ਭੂਮਿਕਾ ਨੂੰ ਵੀ ਰੇਖਾਂਕਿਤ ਕੀਤਾ। ਉਨ੍ਹਾਂ ਨੇ ਭਾਰਤ-ਗੰਗਾ ਬੇਸਿਨ ਸਹਿਯੋਗ ਅਤੇ ਗਲੋਬਲ ਜਲਵਾਯੂ ਸਮਝੌਤਿਆਂ ਰਾਹੀਂ ਗੁਆਂਢੀ ਦੇਸ਼ਾਂ ਜਿਵੇਂ ਕਿ ਨੇਪਾਲ, ਬੰਗਲਾਦੇਸ਼ ਅਤੇ ਭੂਟਾਨ ਨਾਲ ਸਾਂਝੇ ਜਲ ਸਰੋਤਾਂ ਦੇ ਪ੍ਰਬੰਧਨ ਵਿੱਚ ਭਾਰਤ ਦੀ ਸ਼ਮੂਲੀਅਤ ਦੀ ਉਦਾਹਰਣ ਦਿੱਤੀ। ਜਲਵਾਯੂ ਪਰਿਵਰਤਨ 'ਤੇ ਸੰਯੁਕਤ ਰਾਸ਼ਟਰ ਫਰੇਮਵਰਕ ਕਨਵੈਨਸ਼ਨ (UNFCCC) ਵਰਗੇ ਗਲੋਬਲ ਜਲਵਾਯੂ ਸਮਝੌਤਿਆਂ ਵਿੱਚ ਭਾਰਤ ਦੀ ਭਾਗੀਦਾਰੀ ਜਲਵਾਯੂ ਪਰਿਵਰਤਨ 'ਤੇ ਸਮੂਹਿਕ ਕਾਰਵਾਈ ਲਈ ਉਸਦੀ ਵਚਨਬੱਧਤਾ ਨੂੰ ਦਰਸਾਉਂਦੀ ਹੈ।
ਵਰਲਡ ਵਾਟਰ ਫੋਰਮ ਪਲੈਨਰੀ ਸੈਸ਼ਨ ਦੌਰਾਨ, ਡਾ. ਕਨੀਮੋਝੀ ਐਨ.ਵੀ.ਐਨ. ਸੋਮੂ ਨੇ ਜਲ ਜੀਵਨ ਮਿਸ਼ਨ, ਜਲ ਸ਼ਕਤੀ ਅਭਿਆਨ, ਰਾਸ਼ਟਰੀ ਜਲ ਮਿਸ਼ਨ, ਭਾਰਤੀ ਨਦੀਆਂ ਨੂੰ ਆਪਸ ਵਿੱਚ ਜੋੜਨ ਅਤੇ ਡੈਮ ਪੁਨਰਵਾਸ ਅਤੇ ਸੁਧਾਰ ਪ੍ਰੋਜੈਕਟ।ਸਮੇਤ ਦੇਸ਼ ਵਿਆਪੀ ਬਰਸਾਤੀ ਪਾਣੀ ਦੀ ਸੰਭਾਲ ਅਤੇ ਜਲ ਸੰਭਾਲ ਨੂੰ ਤੇਜ਼ ਕਰਨ ਲਈ ਭਾਰਤ ਦੁਆਰਾ ਕੀਤੀਆਂ ਗਈਆਂ ਕਈ ਪਹਿਲਕਦਮੀਆਂ ਨੂੰ ਉਜਾਗਰ ਕੀਤਾ। ਉਨ੍ਹਾਂ ਇਹ ਵੀ ਕਿਹਾ ਕਿ 5334 ਵੱਡੇ ਡੈਮਾਂ ਅਤੇ 411 ਨਿਰਮਾਣ ਅਧੀਨ ਡੈਮਾਂ ਦੇ ਨਾਲ ਭਾਰਤ ਦੁਨੀਆ ਵਿੱਚ ਤੀਜੇ ਨੰਬਰ 'ਤੇ ਹੈ।
ਵਾਟਰ ਡਿਪਲੋਮੇਸੀ, ਕੋਆਪਰੇਸ਼ਨ ਐਂਡ ਸਾਇੰਸ ਫਾਰ ਪੀਸ 'ਤੇ ਆਪਣੇ ਭਾਸ਼ਣ ਵਿੱਚ, ਡਾ. ਕਨੀਮੋਝੀ ਨੇ ਪਾਣੀ ਦੀ ਅਸਮਾਨ ਵੰਡ ਅਤੇ ਪ੍ਰਬੰਧਨ ਬਾਰੇ ਚਿੰਤਾ ਪ੍ਰਗਟ ਕੀਤੀ, ਜਿਸ ਕਾਰਨ ਕਈ ਖੇਤਰਾਂ ਵਿੱਚ ਸੰਘਰਸ਼ ਅਤੇ ਤਣਾਅ ਪੈਦਾ ਹੋ ਗਿਆ ਹੈ। ਉਨ੍ਹਾਂ ਕਿਹਾ ਕਿ ਪਾਣੀ ਦੀ ਕੂਟਨੀਤੀ ਵਿਗਿਆਨ ਅਧਾਰਤ ਹੱਲਾਂ ਰਾਹੀਂ ਸਹਿਯੋਗ ਅਤੇ ਸ਼ਾਂਤੀ ਨੂੰ ਉਤਸ਼ਾਹਿਤ ਕਰਨ ਲਈ ਇੱਕ ਸ਼ਕਤੀਸ਼ਾਲੀ ਸਾਧਨ ਹੈ।
ਉਸਨੇ ਪ੍ਰਭਾਵੀ ਜਲ ਕੂਟਨੀਤੀ 'ਤੇ ਆਪਣੇ ਸੁਝਾਅ ਸਾਂਝੇ ਕੀਤੇ, ਜਿਸ ਵਿੱਚ ਡਾਟਾ ਸਾਂਝਾਕਰਨ ਅਤੇ ਪਾਰਦਰਸ਼ਤਾ, ਸਾਂਝੇ ਜਲ ਪ੍ਰਬੰਧਨ ਪ੍ਰੋਜੈਕਟਾਂ, ਹਿੱਸੇਦਾਰਾਂ ਦੀ ਭਾਈਵਾਲੀ, ਜਲਵਾਯੂ ਪਰਿਵਰਤਨ ਅਨੁਕੂਲਨ, ਕਾਨੂੰਨੀ ਅਤੇ ਸੰਸਥਾਗਤ ਸੁਧਾਰਾਂ ਅਤੇ ਭਾਈਚਾਰੇ ਦੁਆਰਾ ਸੰਚਾਲਿਤ ਪਹਿਲਕਦਮੀਆਂ ਸ਼ਾਮਲ ਹਨ।